Τα αποκαλυπτήρια του ηρώίου των Αμερικανών φιλελλήνων, που είχε φιλοτεχνηθεί από τον γλύπτη Αντώνη Σώχο, έγιναν στον Κήπο των Ηρώων την Κυριακή 25 Ιουνίου 1939.

Οι δαπάνες για το μνημείο καλύφθηκαν από εισφορές προερχόμενες από το τάγμα των «Υιών του Περικλέους», ένα τάγμα που είχε συγκροτηθεί από νεαρούς Έλληνες της Αμερικής και υπαγόταν στην οργάνωση ΑΧΕΠΑ. Στην τελετή των αποκαλυπτηρίων παρευρέθηκαν 18 μέλη του τάγματος, τα οποία ταξίδεψαν από την Αμερική με το υπερωκεάνιο «Νέα Ελλάς», ο επιτετραμμένος της Αμερικάνικης πρεσβείας Λέσλι Ρηντ και πολλοί εκπρόσωποι Ελληνο-αμερικανικών συνδέσμων (ΑΧΕΠΑ, ΓΚΑΠΑ, Πατριωτικός Όμιλος, Ελληνο-αμερικάνικος Σύνδεσμος Αθηνών, Αμερικάνικη λεγεώνα Αθηνών). Στον πανηγυρικό λόγο του, ο Ρηντ τόνισε τους μακραίωνους δεσμούς της Αμερικής με την Ελλάδα, έδωσε έμφαση στην ηθική και υλική υποστήριξη της Αμερικής κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 και αναφέρθηκε ονομαστικά στους Αμερικανούς πεσόντες (Πηγές 2-6). Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στο πλαίσιο της 125ης επετείου της Εξόδου τον Απρίλιο του 1951, ο δήμαρχος Μεσολογγίου Χ. Ευαγγελάτος ανακήρυξε επίτιμο δημότη της πόλης τον Πωλ Τζένκινς (Paul Jenkins), υπαρχηγό της αποστολής του σχεδίου Μάρσαλ στην Ελλάδα (Πηγές 7-9).

ΑΚΡΙΒΗΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ [ΠΕΡΙΟΧΗ] Κήπος των Ηρώων. Μεσολόγγι

Η μαρμάρινη ορθογώνια στήλη με αετωματική επίστεψη εδράζεται σε επίσης μαρμάρινη βάση. Στην πρόσοψη της στήλης ο γλύπτης Α. Σώχος έχει φιλοτεχνήσει μια ανάγλυφη Αθηνά σε μετωπική στάση, με αρχαιοελληνικό λεπτό ιμάτιο, που διαγράφει το σώμα της, με το δεξί της πόδι σε ελαφριά προβολή προς τα εμπρός. Με το αριστερό της χέρι κρατάει ένα δόρυ τοποθετημένο διαγώνια στο σώμα της, ενώ το δεξί της χέρι είναι τεντωμένο στο ύψος του ώμου της με την παλάμη ανοιχτή προς τα επάνω, υποδεχόμενη έναν αετό με ανοιγμένα φτερά. Το κεφάλι της που φέρει περικεφαλαία είναι σε πλάγια δεξιά στάση και το βλέμμα της στραμμένο προς τα κάτω με ύφος μελαγχολικό, στο πρότυπο του ανάγλυφου της «σκεπτόμενης Αθηνάς».

Την πρωτοβουλία για την ανέγερση του μνημείου την είχε ο Ηλίας Δρυμώνας, πρόεδρος του Συνδέσμου των Γραφείων Ταξιδίων και Μεταναστεύσεως, διευθυντής του διεθνούς ταξιδιωτικού γραφείου ο «Φάρος» και γενικός γραμματέας του Ελληνο-αμερικανικού Συνδέσμου Αθηνών, ο οποίος, με επιστολή του τον Ιούνιο του 1938, ενημέρωσε τον δήμαρχο Μεσολογγίου Χ. Ευαγγελάτο για τις προθέσεις του. Στην επιστολή αυτή, ο Δρυμώνας τόνισε ότι η έμπνευση για την ανέγερση ενός μνημείου προς τιμήν των Αμερικανών φιλελλήνων του γεννήθηκε μετά τα αποκαλυπτήρια του μνημείου των Πολωνών φιλελλήνων, τον Ιούνιο του  1938, στα οποία παρευρέθηκε και ο ίδιος. Προς επίρρωση των επιχειρημάτων του για την ανέγερση του μνημείου, ο Δρυμώνας τόνισε ότι το Μεσολόγγι θα αποτελούσε πόλο τουριστικής έλξης για τους Αμερικανούς – όπως είχε γίνει με την ανέγερση της πλάκας προς τιμήν του Γεώργιου Ουάσιγκτον στην Τρίπολη, ενώ η Αθήνα είχε ήδη ανεγείρει μεγαλοπρεπές μνημείο για να τιμήσει τους Αμερικανούς. Εν τέλει, όταν το μνημείο του Μεσολογγίου κατασκευάστηκε, τα έξοδα μετακίνησης, διαμονής και διατροφής των εκδρομέων της οργάνωσης των «Υιών του Περικλέους» καλύφθηκαν από τα δύο διεθνή ταξιδιωτικά γραφεία, τον «Φάρο» με διευθυντή τον Δρυμώνα και το «Ρεξ» (Πηγή 1).

ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

(στην πρόσοψη της στήλης ψηλά) ΟΙ/ ΥΙΟΙ/ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ/ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΑΧΕΠΑ

(λίγο χαμηλότερα) ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ/ ΗΡΩΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ/ ΤΩΝ ΥΠΕΡ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ/ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ/ ΑΓΩΝΙΣΘΕΝΤΩΝ/ ΕΝ ΕΤΕΙ 1939 ΗΓΕΙΡΑΝ

ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ο Δρυμώνας διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην υπόθεση της τοποθέτησης του μνημείου, σε όλο το διάστημα από την αρχική απόφαση μέχρι τα αποκαλυπτήρια. Όπως ενημέρωσε τον δήμαρχο Μεσολογγίου, είχε στείλει επιστολές στον Χαρίλαο Λαγουδάκη, καθηγητή Ιστορίας στο Κολέγιο Αθηνών και στον Χάρη Μαυρικίδη, γραμματέα της Αμερικανικής Πρεσβείας Αθηνών για να προχωρήσουν σε ιστορική έρευνα σχετικά με τη δράση των Αμερικανών κατά την ελληνική επανάσταση. Εν συνεχεία, με τη δική του μεσολάβηση πέτυχε να χρηματοδοτηθεί το μνημείο από συλλόγους της Αμερικής και έφτασαν στο Δήμο Μεσολογγίου τον Ιούλιο του 1938 οι πρώτες 15.000 δρχ. (οι 10.000 δρχ. προερχόμενες από το τάγμα των «Υιών του Περικλέους» - που υπαγόταν στην οργάνωση ΑΧΕΠΑ - και οι 5.000 δρχ. από το προσωπικό ταμείο του Ιωάννη Νταίηβης, ύπατου ταμία της ΑΧΕΠΑ και προέδρου του υπάτου διοικητικού συμβουλίου του τάγματος των «Υιών του Περικλέους»).  

Τα χρήματα άρχισαν να εισρέουν στο δήμο και τον επόμενο μήνα, τον Αύγουστο, ο Ευαγγελάτος έλαβε το ποσό των 400 δολαρίων από το ταμείο της ΑΧΕΠΑ και 5.000 δρχ. από τον Ιωάννη Γκίκα, γενικό νομικό σύμβουλο της Ελληνο-αμερικανικής Πατριωτικής Αδελφότητας ΓΚΑΠΑ. Μέχρι τον Απρίλιο του 1939 ο Ευαγγελάτος έχει λάβει από το τάγμα των «Υιών του Περικλέους» σε δόσεις όλο το απαιτούμενο ποσό για τις δαπάνες κατασκευής, μεταφοράς και τοποθέτησης του μνημείου, που αποδόθηκε στον γλύπτη Α. Σώχο και ανήλθε στις 166.560 δρχ. Τον Απρίλιο ο Σώχος ειδοποίησε τον Ευαγγελάτο ότι το μνημείο ήταν σχεδόν έτοιμο να ολοκληρωθεί και ανέμενε την παραγγελία για την εγχάραξή του, ενώ την ίδια περίοδο ο Νταίηβης προχώρησε σε συνεννοήσεις με τον Ευαγγελάτο για την ημερομηνία των αποκαλυπτηρίων, αλλά και για την θεμελίωση και τον τρόπο τοποθέτησης του μνημείου.

Τον Ιούνιο του 1938, τα δύο διεθνή ταξιδιωτικά γραφεία, ο «Φάρος» με διευθυντή τον Δρυμώνα και το «Ρεξ» απέστειλαν το πρόγραμμα της επίσημης υποδοχής των εκδρομέων της οργάνωσης των «Υιών του Περικλέους» και ανακοίνωσαν στον Ευαγγελάτο ότι θα κάλυπταν τα έξοδα μετακίνησης, διαμονής και διατροφής, αλλά όχι τα έξοδα του επίσημου δείπνου. Ο Ευαγγελάτος αναζήτησε αμέσως οικονομική υποστήριξη από τον Νομάρχη Αιτωλοακαρνανίας, Μιχ. Λυμπούση, καθώς υποστήριξε ότι υπήρχε περίσσευμα από τα δοθέντα χρήματα για το μνημείο, ο νομάρχης ωστόσο απαίτησε τόσο τον περιορισμό των επίτιμων προσκεκλημένων, όσο και των απαιτούμενων δαπανών (Πηγή 1).

ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ / ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γ.Α.Κ. Ν. Αιτωλοακαρνανίας, Δημοτικά 1, Δήμος Ι.Π. Μεσολογγίου, 1931-41, Φ.286, Μνημεία
2. Ευαγγελάτου, Γ. Χρήστου, Οι Φιλέλληνες. Εξ επισήμων αρχείων και έγκυρων πηγών, Αγγ, Αθ. Κλεισιούνη, εν Αθήναις, 1938, σ. 52-55
3. Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 145, 27-6-1939, σ. 1
4. Εστία, αρ. φ. 17300, 26-6-1939, σ. 6
5. Ελληνικόν Μέλλον, αρ. φ. 5429, 24-6-1939, σ. 1
6. Πατρίς, αρ. φ. 16605, 24-6-1939, σ. 1
7. Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 22454, 2-5-1951, σ. 1
8. Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 22455, 3-5-1939, σ. 2
9. Ν. Τόμπρος, Ο δημόσιος λόγος για τον Φιλελληνισμό και τους φιλέλληνες στον πατραϊκό Τύπο (19ος-20ος αιώνας), σ. 149-150, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα https://goo.gl/cU2RsF [τελευταία πρόσβαση 4-3-2019]

end faq