Την πρωτοβουλία ανέγερσης της στήλης είχε ο Δήμος Πατρέων, επί δημαρχίας Ι. Βλάχου, ο οποίος μαζί με τον αρχιτέκτονα Μεταξά και τον καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών Θ. Θωμόπουλο το 1932 ανέθεσαν στον γλύπτη Κ. Δημητριάδη την εκπόνηση του σχεδίου. Ο γλύπτης αποδεχόμενος ανιδιοτελώς την πρόταση προχώρησε στο σχεδιασμό της στήλης και ανέθεσε την εκτέλεση των εργασιών στον μαρμαρογλύπτη και μαθητή του Ιωάννη Βασιλείου (Πηγή 3). Σύμφωνα με το συμβόλαιο με αρ. 2424/11.5.1932, ο γλύπτης Βασιλείου δεσμευόταν να παραδώσει το έργο έως τις 11.8.1932 αντί του ποσού των 110.000 δρχ. (Πηγή 5). Οι εργασίες τοποθέτησης της στήλης ξεκινούν τελικά μετά από πολύμηνη καθυστέρηση στις 21.3.1933 στην πλατεία του Αγ. Γεωργίου όπου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός θεωρείται ότι όρκισε τους αγωνιστές, με στόχο να συμπέσουν – ανεπιτυχώς- τα αποκαλυπτήρια με τις εορτές για την εθνική επέτειο (Πηγές 4, 5, 6, 7, 8) .

Η στήλη αρχικά τοποθετήθηκε στη Β.Α. γωνία της πλατείας, το 1954 μετακινήθηκε στο κέντρο της, ενώ το 1971 ανεγέρθηκε  παραπλεύρως της ο Τύμβος των προκρίτων του 1821 (Πηγή 1).

Πρόκειται για αναθηματική στήλη από πεντελικό μάρμαρο ύψους περίπου 4.5 μ., με υπόβαθρο και βάθρο που στηρίζεται σε βάση. Μια λεπτή διακοσμητική γραμμή περιτρέχει τη στήλη στο κάτω μέρος και μια αντίστοιχη στο πάνω μέρος. Η στήλη επιστέφεται από επίκρανο με ανάγλυφο διάκοσμο βυζαντινού τύπου και βυζαντινό αετό στο κέντρο της. Στην πρόσοψη της στήλης είναι χαραγμένο και περασμένο με μαύρο χρώμα (αρχικά τα γράμματα ήταν χρυσά) (Πηγή 3) το κείμενο της Διακοίνωσης προς τους προξένους της Πάτρας που συνέταξαν στις 26 Μαρτίου 1821 (στη στήλη αναγράφεται η ημερομηνία 22 Μαρτίου 1821) οι πρόκριτοι της Πάτρας: Παλαιών Πατρών Γερμανός, Ανδρέας Ζαΐμης, Προκόπιος Κερνίκης, Ανδρέας Λόντος, Μπενιζέλος Ρούφος, Σωτήριος Θεοχαρόπουλος και Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος. Το πρωτότυπο κείμενο της Διακοίνωσης βρισκόταν στην κατοχή της οικογένειας  Ζαΐμη (Πηγή 2). Στην πίσω πλευρά της στήλης υπάρχει ανάγλυφο με το Λάβαρο του Αγώνα (Κοίμηση της Θεοτόκου) και το κοντάρι που φτάνει μέχρι το υπόβαθρο πλαισιωμένο από δάφνες και κορδέλες.

Τον Σεπτέμβριο του 1971 στα πλαίσια του εορτασμού της 150ετηρίδας της Εθνικής Παλιγγενεσίας που θα τελούνταν τον Οκτώβριο, ο Δήμος συνέταξε ασφαλιστήριο συμβόλαιο, ύψους 1.000.000 με το δικηγόρο της οικογένειας Ζαΐμη προκειμένου να εκτεθεί σε δημόσια έκθεση επί ενός δεκαημέρου το πρωτότυπο κείμενο της Διακοίνωσης των προκρίτων προς τους προξένους (Πηγή 2).

ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

ΗΜΕΙΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΕΘΝΟΣ ΤΩΝ/ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ, ΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΟΤΙ ΜΑΣ/ ΚΑΤΑΦΡΟΝΕΙ ΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΝ ΓΕ/ΝΟΣ ΚΑΙ ΣΚΟΠΕΥΕΙ ΟΛΕΘΡΟΝ ΕΝΑΝ/ΤΙΟΝ ΜΑΣ ΠΟΤΕ Μ' ΕΝΑ ΚΑΙ ΠΟΤΕ Μ' ΑΛ/ΛΟΝ ΤΡΟΠΟΝ, ΑΠΕΦΑΣΙΣΑΜΕΝ ΣΤΑ/ΘΕΡΩΣ Η ΝΑ ΑΠΟΘΑΝΩΜΕΝ ΟΛΟΙ Η ΝΑ/ ΕΛΕΥΘΕΡΩΘΩΜΕΝ ΚΑΙ ΤΟΥΤΟΥ ΕΝΕ/ΚΑ ΒΑΣΤΟΥΜΕΝ ΤΑ ΟΠΛΑ ΕΙΣ ΧΕΙΡΑΣ/ ΖΗΤΟΥΝΤΕΣ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΑΣ ΟΝ/ΤΕΣ ΛΟΙΠΟΝ ΒΕΒΑΙΟΙ ΟΤΙ ΟΛΑ ΤΑ/ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ/ ΤΑ ΔΙΚΑΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟΝ/ ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΝ ΜΑΣ ΕΝΑΝΤΙΩΘΗ, ΑΛ/ΛΑ ΚΑΙ ΘΕΛΟΥΝ ΜΑΣ ΣΥΝΔΡΑΜΕΙ/ ΚΑΙ ΟΤΙ ΕΧΟΥΝ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΟΤΙ/ ΟΙ ΕΝΔΟΞΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΜΑΣ ΕΦΑ/ΝΗΣΑΝ ΠΟΤΕ ΩΦΕΛΙΜΟΙ ΕΙΣ ΤΗΝ/ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΔΙΑ ΤΟΥΤΟ ΕΙΔΟ/ΠΟΙΟΥΜΕΝ ΤΗΝ ΕΚΛΑΜΠΡΟΤΗΤΑ/ ΣΑΣ ΚΑΙ ΣΑΣ ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕΝ ΝΑ/ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕΤΕ ΝΑ ΗΜΕΘΑ ΥΠΟ/ ΤΗΝ ΕΥΝΟΙΑΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΝ ΤΟΥ/ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΤΟΥΤΟΥ/ Π ΠΑΤΡΑΙ 22 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821/ +ΠΑΛΑΙΩΝ ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ/ +ΚΕΡΝΙΚΗΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ/ ΑΝΔΡΕΑΣ ΖΑΙΜΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΟΝΤΟΣ/ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΡΟΥΦΟΣ/ ΣΩΤΗΡΗΣ ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ/ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ / ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.    Σήματα σεβασμού και μνήμης εν Πάτραις, Ε. Γεωργάτου – Κωνσταντινάκου (επιμ.), Πειραματικό Γυμνάσιο Πάτρας, Πάτρα 2002, σ. 33-35
2.    Πρακτικά Δημοτικού Συμβουλίου: 618_17-9-1971
3.    «Η αναθηματική στήλη. Μουσείον και αρχαίον ωδείον», Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 115, 28-4-1932
4.    «Λόγια, λόγια, λόγια», Μακ. – Αθαν. (Μάκης Αθανασίου), Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 193, 29-7-1932, σ. 1-2.
5.    «Η αναθηματική στήλη», επιστολή της Γεν. Γραμματείας του Δήμου Πατρέων, Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 194, 30-7-1932, σ. 3.
6.    «Η αναθηματική στήλη», επιστολή του Μακ. – Αθαν. (Μάκης Αθανασίου), Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 195, 31-7-1932
7.    «Η αναθηματική στήλη των πεσόντων», Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 78, 21-3-1933, σ. 4.
8.    «Έργα και θεάματα», Άγγελος Κ. Ρηγόπουλος, Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 116, 30-4-1933, σ. 4.